<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) belirlediği uluslararası hava kalitesi standartlarını dünyada sadece 7 ülkenin karşılayabildiği ortaya çıktı. Hava kirliliğinin dünya genelinde yılda 7 milyon insanın ölümüne yol açtığı tahmin ediliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: İsviçre merkezli hava kalitesi kuruluşu <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/saglik/2024/03/19/arastirma-sadece-yedi-ulke-dunya-saglik-orgutunun-hava-kalitesi-standartini-karsiliyor" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">IQAir'in raporuna göre</a>, bu ülkeler Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda, Mauritius ve Yeni Zelanda oldu. Havası en kirli ülkeler ise Pakistan, Hindistan, Tacikistan ve Burkina Faso olarak kaydedildi.</li></ul>

Aposto Gündem

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.eurekalert.org/news-releases/939336" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sağlık ve ekonomi üzerindeki etkileri azaltmak için hava kirliliği ve iklim değişikliği birlikte ele alınmalı</a></h3>İklim değişikliğinin temel sebebi olan atmosfere saldığımız sera gazları, küresel ısınmanın yanı sıra havanın da kirlenmesine sebep oluyor. Hava kirliliği;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">dünya çapında milyonlarca ölüme,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">sağlık sorunlarına,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">tarım alanında her yıl mahsul veriminin azalmasına sebep olan önemli bir sorun durumunda.</li></ul>İklim değişikliği ve hava kirliliğinin ortak nedeni &nbsp;enerji üretmek için yaktığımız yakıtlar iken çözümlerinin kesiştiği yer ise temiz ve adil enerjiye geçiş yapılması. The Lancet Planetary Health adlı bilimsel dergide yayımlanan yeni bir <a fr-original-style="" href="https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(21)00259-X/fulltext" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a>, iklim değişikliği ve hava kirliliği sorunun beraber ele alınmasının sağlık ve ekonomi üzerindeki etkilerini küresel bir modelle incelendi. Çalışmaya göre,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hava kirliliğini azaltmanın faydalarını hesaba katan ve de refahı maksimize eden politikalar ile erken ölümler yıllık 1,62 milyon azaltılabilir.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Politikaları düzenlerken hava kirliliğini ve iklim değişikliğinin birlikte ele alınması gerekiyor. İddialı karbonsuzlaştırma politikaları yürürlükte olsa bile hava kalitesinin kontrol edilmesine ihtiyaç var.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2022-01-countries-annual-extremes-year.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2030 yılına kadar dünyadaki hemen hemen her ülkede iki yılda bir aşırı sıcaklıklar görülebilir</a></h3>İklim bilimi açısından en önemli oluşum olan IPCC'den (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli) bilim insanları, <a fr-original-style="" href="https://phys.org/news/2022-01-countries-annual-extremes-year.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ilk defa 1991 yılında</a> hükümetleri insan kaynaklı iklim değişikliği konusunda uyarmıştı. Öte yandan, salımlar azaltılmadığı gibi artmaya devam etti.<img src="https://images.aposto.com/2022/0/4/1642089486839.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.77" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yayımlanan yeni bir <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s43247-021-00320-6" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmada</a> atmosfere en çok sera gazı salan 5 büyük kirletici Çin, ABD, Avrupa Birliği, Hindistan ve Rusya’nın, 1991-2030 arasındaki salımları olmasaydı bölgesel iklimlerin nasıl olacağı incelendi. Veri olarak, 2030 yılına kadar olacak salımlar için hükümetlerin verdikleri taahhütler kullanıldı. Çalışmaya göre:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güncel taahhütlerle çalışmada incelenen 165 ülkenin yüzde 92’sinde 100 yılda bir görülen aşırı sıcaklar her iki yılda bir görülür hale gelecek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğer 5 büyük kirleticinin salımları olmasaydı ülkelerin yüzde 92’si yerine yüzde 46’sında bu denli yüksek sıcaklar görülecekti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğer 2016-2030 arasında tüm ülkelerin kişi başı salımları ABD seviyesinde olsaydı, 2030’da küresel ısınma 0,4 derece daha da fazla olurdu.</li></ul>ETH Zürih Üniversitesi Atmosfer ve İklim Bilimi Enstitüsü'nden baş yazar Lea Beusch, en çok salımı yapan ülkelerin eylemlerinin bölgesel iklimler üzerindeki etkilerini net bir şekilde ortaya koyduklarını; genel olarak en büyük sıcaklık artışlarının, kuzey yarım kürede ve tropiklerden daha hızlı ısınan yüksek enlemlerde olduğunu ifade etti.Çalışma diğer birçok çalışma gibi iklim eyleminin önemine ve aciliyetine&nbsp;dikkat çekiyor. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Kuruluşu UNFCCC'ye göre, mevcut sözler tutulursa küresel salımlar 2030 yılında yüzde 13,7 oranında yükselecek. Öte yandan, 1,5 derece hedefi için 2030 yılında salımların yarıya düşürülmüş olması gerekiyor.&nbsp;

Dünyahali

Haberler

Hava kirliliğinin neden olduğu hastalıkların, her yıl yaklaşık 8 milyon şehirlinin erken ölümüne sebep olduğu tahmin ediliyor. Bu sayı, dünya çapında yaşanan tüm ölümlerin yaklaşık %16'sını oluşturuyor. Yani hava kirliliği; trafik kazalarından ortalama dört kat, tüm savaşların ve diğer şiddet yöntemlerinin toplamından ortalama 15 kat daha fazla ölümden sorumlu. Durum böylesine ciddiyken hava kirliliğinden öyle alelade, sanki günlük hayatımızın sıradan bir parçasıymış gibi söz etmek, onu normalleştirmek ya da adını bile anmamak içime sinmiyor. Üstelik bir pandeminin ortasındayken ve tüm bunlar aslında tamamen antropojenik etkilerken…&nbsp;Neye kirli hava diyoruz? Temiz Hava Hakkı Sözlüğü’ne göre, “içinde insan sağlığına ve diğer canlılara zarar verecek seviyede istenmeyen madde bulunan hava”, kirli diye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRnNvemx1ayUyNTJGJTI1MjZuYnNwJTI1M0I="">tanımlanabilir</a>. Çoğu zaman fark etmediğimiz partikül maddeler; karbon monoksit, kükürt dioksit, azot oksitler ve kurşun başlıca hava kirleticiler. Bu kirliliğin büyük çoğunluğundan da fosil yakıtlar ve biyokütle yakma sorumlu. Partikül madde (PM10); 10 μm, yani 10 mikrometreden küçük hava kirletici maddelere deniyor. Tek bir kum tanesinin çapının 50 μm, insan saçınınsa 70 μm olduğunu düşünürsek PM10’un ne kadar gözle göremediğimiz bir tehdit olduğu daha net anlaşılabilir.&nbsp;Maliyeti: Bu boyundan büyük işlere kalkışan zehirler, kömür-dizel yakılan süreçlerden, endüstriyel faaliyetlerden, trafikten ve şehirlerde toza neden olan kaynaklardan soluduğumuz havaya karışıyor. PM10; solunum hastalıkları ve kronik bronşit, konjestif kalp yetmezliği, vasküler problemler, astım, akciğer kanseri, felç ve doğurganlık sorunlarına kadar varan hastalıkların nedenleri arasında gösteriliyor. Arsenik, asbestos ve benzen gibi diğer hava kirleticiler çok çeşitli toksik kimyalları içeriyor fakat bu grupta yer alan kirleticilerin sebep olabileceği hastalıklar ve etkileri üzerine henüz fazla bilgi sahibi değiliz.İstanbul’un havası: Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRndwLWNvbnRlbnQlMjUyRnVwbG9hZHMlMjUyRjIwMjAlMjUyRjA5JTI1MkZLYXJhLVJhcG9yLTIwMjAtU29uMjcwODIwMjAucGRm"">2020 Kara Rapor</a>’a göre İstanbul; 2017 yılından beri Türkiye’de hava kirliliğine bağlı ölüm sayısının en yüksek olduğu şehir. Bu veriye rağmen yaklaşık 15 milyonun içine sığdığı, yaşayan bir dev olarak İstanbul’un en kalabalık ilçelerinde hava kalitesinin yeterli düzeyde izlemeyi sağlayacak verileri maalesef edinemiyoruz. Çünkü toplam 39 ilçede 2018 yılında 23, 2019’daysa 30 adet ölçüm istasyonu bulunuyordu. Her ne kadar bu artış sevindirici olsa da nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu iki ilçe olan Gaziosmanpaşa ve Güngören’de hâlâ hava kalitesi ölçüm istasyonu yok. Ayrıca nüfus yoğunluğu yüksek olan Bayrampaşa ve Bağcılar gibi ilçelerde de hava kalitesi ölçüm verisi mevcut değil. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait ölçüm istasyonlarının bulunduğu Aksaray, Esenler, Göztepe, Kadıköy, Yenibosna gibi geçmiş yıllarda yüksek hava kirliliği yaşanan ilçelerde 2019 yılında hava kalitesi düzelirken Kâğıthane, Alibeyköy ve Sultangazi istasyonlarında ulusal sınır değerlerinin iki katını bulan kirlilik düzeylerine ulaştığı da yine Kara Rapor’un bize verdiği kara haberlerden.&nbsp;İyi haber (?): Yine de rapor bize sadece kara haber vermiyor. 2019 yılında, İstanbul’da PM10 ortalamasının önceki yıllara göre düşerek mevzuat seviyesine yaklaştığı görülüyor. Fakat bu seviyenin bile Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlerin iki katı olduğunu unutmamak gerek. İstanbul’da 2019 yılında genel ortalama iyileşmiş olsa da yıl boyunca Sultangazi ve Mecidiyeköy, Alibeyköy, Kâğıthane’de neredeyse 200 günden fazla kirli hava ölçüldü.&nbsp;Ya karantina sonrası?: İBB hava kalitesi ölçüm istasyonları verilerine göre, 1 Haziran’dan sonra normal akışına geri dönen İstanbul’da azotdioksit (NO2) hava kirliliği oranı ilkbahara kıyasla %38 arttı. Araç trafiğinin eski seyrine dönmesi, fabrikaların yeniden çalışmaya başlaması ve insan hareketliliğinin artmasıyla karantina sürecinin başlarındaki iyileşen hava yeniden kirlenmeye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iaXJndW4ubmV0JTI1MkZoYWJlciUyNTJGaXN0YW5idWwtZGEtbm9ybWFsbGVzbWV5bGUtYmlybGlrdGUtaGF2YS1raXJsaWxpZ2kteXV6ZGUtMzgtYXJ0dGktMzA1NTQ1"">başladı</a>.&nbsp;Kaynak Landrigan, P. J., Fuller, R., Acosta, N. J., Adeyi, O., Arnold, R., Baldé, A. B., ... &amp; Chiles, T. (2018). The Lancet Commission on pollution and health. The Lancet, 391(10119), 462-512.

Hava kirliliği ile ilgili hikayeler